Quyền sở hữu trí tuệ là một trong những lĩnh vực vẫn còn mới ở Việt Nam. Người Việt Nam nói chung và các chủ thể kinh doanh nói riêng vẫn còn chủ quan và chưa quan tâm nhiều đến thương hiệu – tài sản vô hình đắt giá của mỗi doanh nghiệp, thứ làm nên tên tuổi cho mỗi công ty. Một mặt vì mới được tiệm cận với lĩnh vực mới, mặt khác do chưa thấy được tầm ảnh hưởng trực tiếp nên rất nhiều thương hiệu của Việt Nam đã bị mất (tranh chấp) khi ra thế giới. Thông qua bài viết dưới đây, Riway sẽ đưa ra một vài vụ tranh chấp thương hiệu nổi bật nhằm giúp mọi người có cái nhìn tổng quan về tầm quan trọng của việc bảo hộ thương hiệu.
1. Tranh chấp thương hiệu cà phê Trung Nguyên
Tháng 7/2000, Công ty Trung Nguyên tiếp xúc với Công ty Rice Field với mục đích đưa sản phẩm sang thị trường Mỹ, tuy nhiên, khi hai bên còn đang thương thảo, chưa đi đến ký thỏa thuận hợp đồng thì phía đối tác đã đăng ký bảo hộ thương hiệu Cafe Trung Nguyên với các cơ quan chức năng Mỹ và Tổ chức Bảo hộ Trí tuệ Thế giới (WIPO).
Đứng trước nguy cơ mất thương hiệu tại thị trường Mỹ, một mặt Cafe Trung Nguyên nộp đơn đăng ký bảo hộ với các cơ quan chức năng Hoa Kỳ, với WIPO; mặt khác tiến hành thương thảo, đàm phán với Rice Field.
Sau 2 năm thương thảo, Trung Nguyên mới lấy lại được thương hiệu khi WIPO đã không chấp nhận bảo hộ cho Rice Field, Công ty này cũng đành lùi bước và nhận làm đại lý phân phối Cafe Trung Nguyên tại Mỹ. Thế nhưng, sau đó, để dàn xếp ổn thỏa và giành lại thương hiệu của mình, Trung Nguyên đã phải rất vất vả và tiêu tốn tốn hàng trăm nghìn USD.
Không chỉ vấp phải khó khăn trong việc bảo vệ thương hiệu lâu đời “cà phê Trung Nguyên”; Trung Nguyên còn bị mất cơ hội xuất khẩu cà phê mang thương hiệu Legendee Coffee tại thị trường Mỹ. Theo như tra cứu tại USPTO thương hiệu Legendee Coffee (cafe legendee – cafe Chồn) đã được đăng ký tại Mỹ, chủ sở hữu là ông Alexander Nguyen, một người gốc Việt, quốc tịch Mỹ và không có mối liên quan nào với Công ty Trung Nguyên. Như vậy, nếu Trung Nguyên muốn phát triển thương hiệu Legendee Coffee tại Mỹ thì phải đàm phán với chủ sở hữu thương hiệu Legendee Coffee tại quốc gia này.
2. Tranh chấp thương hiệu nước mắm Phú Quốc
Nước mắm Phú Quốc là chỉ dẫn địa lý đầu tiên ở Việt Nam được bảo hộ tại Liên minh châu Âu (EU) và là sản phẩm đầu tiên được bảo hộ tên gọi xuất xứ tại các nước thuộc Liên minh này.
Theo quy định tiêu chuẩn, logo chính thống của chỉ dẫn địa lý số 00001 “Phú Quốc” cho sản phẩm “nước mắm” gồm màu đỏ đậm, xanh biển, vàng nhạt, nhãn của các nước mắm chỉ dẫn địa lý Phú Quốc có thêm dòng chữ nước mắm Phú Quốc truyền thống 100 năm cùng tên doanh nghiệp (kích thước không quá 2/3 chữ Phú Quốc và logo chỉ dẫn địa lý). Tuy nhiên, Nước mắm Phú Quốc đã bị một công ty có địa chỉ tại Mỹ sử dụng làm nhãn hiệu hàng hóa từ năm 1982.
Đó là công ty Viet Huong Fishsauce (Mỹ) được cơ quan đăng ký nhãn hiệu Hoa Kỳ cấp nhãn hiệu nước mắm Phú Quốc từ năm 1982. Trên các sản phẩm nước mắm của công ty này từ năm 1982 tới nay sử dụng nhãn hiệu “Nước mắm Phú Quốc” có hình bản đồ VN và đảo Phú Quốc. Công ty Viet Huong Fishsauce đã thay đổi nhãn này, thêm logo hình cá cơm và bản đồ Việt Nam.
Sau đó công ty được cấp nhãn hiệu nước mắm Phú Quốc độc quyền tại Mỹ, sau đó là cộng đồng chung Châu Âu và Australia, đến năm 2006, Công ty TNHH Việt Hương được cấp đăng ký nhãn hiệu Phú Quốc ở Trung Quốc. Điều này có thể gây nhầm lẫn nghiêm trọng về sản phẩm nước mắm nổi tiếng được Việt Nam bảo hộ mà chủ đơn là Hội sản xuất nước mắm Phú Quốc.
Để tìm lại tên cho nước mắm Phú Quốc, Hội các nhà nước mắm Phú Quốc đã thực hiện các thủ tục pháp lý cùng sự hỗ trợ của đại sứ quán, thương vụ tại EU, Bộ Công Thương. Phải mất 6 năm, nước mắm Phú Quốc mới được EU chấp nhận bảo hộ chỉ dẫn địa lý sau khi chứng minh quyền sở hữu của mình, mở đường cho sản phẩm này vào thị trường với những khoản chi phí không hề nhỏ. Tuy nhiên, những thiệt hại trước đó mà thương hiệu “Nước mắm Phú Quốc” gặp phải là không thể bù đắp được.
3. Tranh chấp thương hiệu kẹo dừa Bến Tre
Thương hiệu kẹo dừa Bến Tre do bà Nguyễn Thị Tỏ (tức Hai Tỏ) sáng lập vốn được nhiều người tiêu dùng biết đến. Tuy nhiên, đầu năm 1998, có sự sụt giảm đột ngột về lợi nhuận khi mức tiêu thụ kẹo dừa Bến Tre ở Trung Quốc giảm mạnh.
Sau một thời gian, bà được biết, trên thị trường đang có sản phẩm kẹo dừa giả, nhái kẹo dừa Bến Tre. Cụ thể, Công ty TNHH Rừng Dừa ở Trung Quốc đã lấy thương hiệu của bà sản xuất kẹo dừa, bán tràn lan trên thị trường nhưng chất lượng của sản phẩm kém hơn. Trớ trêu thay, Công ty Rừng Dừa lại chính là đối tác “ruột” của Công ty TNHH Đông Á, sau một thời gian hợp tác làm ăn đã tự tìm đến các thương lái Việt Nam thu mua kẹo dừa, mang về nước rồi gắn mác Kẹo dừa Bến Tre để bán ra thị trường.
Tháng 8/1998, bà Hai Tỏ còn được biết Công ty TNHH Rừng Dừa đã đăng ký độc quyền nhãn hiệu Kẹo dừa Bến Tre tại Trung Quốc được 8 tháng, chỉ còn 3 tháng nữa là được cấp bằng độc quyền.
Không chấp thương hiệu mình gây dựng bị đánh cắp trắng trợn, cùng người phiên dịch, bà Tỏ đến trình bày sự việc tại Cục Quản lý hành chính Công thương nhãn hiệu hàng hóa quốc gia nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa, cung cấp các tài liệu làm bằng chứng chứng minh rằng bà là chủ sở hữu kẹo dừa Bến Tre và sản phẩm của bà là duy nhất, đồng thời nêu rõ những thiệt hại về kinh tế và luật pháp mà doanh nghiệp làm giả gây ra tại thị trường Trung Quốc và Việt Nam.
Đến năm 1999, bà Tỏ thành công trong việc đòi lại tên cho sản phẩm đặc trưng của Bến Tre này đồng thời sản phẩm của Công ty Rừng Dừa được xác nhận là hàng nhái, không đủ tiêu chuẩn lưu hành. Cuối cùng, Công ty TNHH Rừng Dừa buộc phải đóng cửa nhà máy, ngừng sản xuất “Kẹo dừa Bến Tre”.
4. Tranh chấp thương hiệu Vinataba
Vinataba vốn được biết đến là một thương hiệu thuốc lá nổi tiếng hàng đầu của Việt Nam, tuy nhiên, vào năm 2001, Vinataba đã bị P.T. Putra Stabat Industri (một công ty của Indonesia) chiếm đoạt đăng ký tại Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và 9 nước Asean. Chính vì sự “ăn cắp” trắng trợn này, khi Vinataba thực hiện xuất khẩu hàng hóa là thuốc lá sang Lào và Campuchia, hàng hóa của công ty sẽ bị coi là hàng giả, vi phạm luật sở hữu trí tuệ; thậm chí còn bị cạnh tranh ngược lại khi các sản phẩm của công ty P.T Putra Stabat Industri nhập lậu vào thị trường Việt.
Những lí do trên khiến Công ty Vinataba phải hành động, chi một khoản phí lên tới 1 tỷ đồng cho việc bảo vệ thương hiệu ở nước ngoài. Đồng thời phải mất tới một năm và rất nhiều giấy tờ, hồ sơ chứng minh việc đăng ký thương hiệu từ trước.
Do có đăng ký thương hiệu từ trước và những cố gắng của Tổng công ty này, ngày 24/1/2003, tại Lào, Tổng công ty Thuốc lá Việt Nam đã được công nhận là doanh nghiệp có quyền sở hữu thương hiệu Vinataba, Công ty Sumatra không chứng minh được quyền sở hữu của mình đã buộc phải hủy bỏ các sản phẩm mang thương hiệu Vinataba. Tại Campuchia, vào tháng 12/2002, sản phẩm Vinataba của Việt Nam cũng được công nhận.
5. Lý giải nguyên nhân dẫn đến các vụ tranh chấp thương hiệu và lời khuyên, bài học dành cho doanh nghiệp
Qua một vài những ví dụ tiêu biểu về thương hiệu bị mất (tranh chấp) mà Riway vừa đề cập, có thể thấy nguyên nhân khiến cho các thương hiệu Việt Nam cái bị mất hoàn toàn, cái bị mất nhưng đòi lại được đến từ nhiều yếu tố, cả chủ quan lẫn khách quan, cụ thể như:
5.1. Sự chủ quan từ phía doanh nghiệp và những hiểu biết hạn chế trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ
Khi đưa sản phẩm/ dịch vụ của mình ra thị trường vẫn còn khá nhiều doanh nghiệp không thực hiện việc đăng ký bảo hộ độc quyền thương hiệu (nhãn hiệu) của mình.
Quyền sở hữu trí tuệ mang bản chất giới hạn lãnh thổ nghĩa là chúng chỉ được bảo hộ ở Việt Nam sau khi đăng ký mà không tự động được bảo hộ tại các quốc gia khác. Có nghĩa là mỗi cá nhân/ tổ chức muốn độc quyền sử hữu thương hiệu của mình ở các nước nơi sản phẩm mang nhãn hiệu xuất khẩu thì buộc chủ thể phải tiến hành việc đăng ký và được cấp văn bằng bảo hộ của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Cũng vì còn hạn chế về lĩnh vực sở hữu trí tuệ nên các doanh nghiệp còn lơ là, chủ quan trong việc chỉ đăng ký bảo hộ thương hiệu tại Việt Nam mà không đăng ký bảo hộ ra thị trường bên ngoài, dẫn đến việc đánh mất thương hiệu khi ra thị trường thế giới, và không phải doanh nghiệp nào cũng được may mắn khi giành lại được thương hiệu của mình như Vinataba
5.2. Tồn tại bên thứ ba lợi dụng sơ hở để “nhanh chân chiếm chỗ”, đoạt quyền thương hiệu một cách “hợp pháp”
Lợi dụng sự chủ quan từ các chủ nhãn hiệu chưa kịp đăng ký nên một số bên đã lợi dụng sơ hở này để nhanh tay đăng ký bảo hộ nhãn hiệu.
Mục đích:
+ Ngăn cản người chủ nhãn hiệu có quyền bảo hộ nhãn hiệu
+ Đầu cơ tên nhãn hiệu để có thể bán lại nhãn hiệu cho chủ nhãn hiệu
+ Những công ty lợi dụng sơ hở, họ là bên được chuyển giao/ ủy quyền/đối tác nhưng họ lại đi đăng ký để chiếm quyền sở hữu của chủ sở hữu và như thế lại xảy ra tranh chấp thương hiệu.
Khi đó, việc sử dụng nhãn hiệu của doanh nghiệp Việt Nam trên lãnh thổ quốc gia sở tại có thể bị coi là vi phạm pháp luật và chi phí bỏ ra cho việc giành lại nhãn hiệu là rất tốn kém. Trước khi giành lại nhãn hiệu, các sản phẩm của doanh nghiệp có nhãn hiệu đã bị đăng ký chiếm chỗ đó không được phép lưu hành trên thị trường của quốc gia sở tại.
5.3. Vậy doanh nghiệp cần làm gì để bảo vệ thương hiệu của mình một các tốt nhất?
– Thứ nhất, đăng ký bảo hộ tài sản trí tuệ
Việc đăng ký bảo hộ đối với nhãn hiệu, kiểu dáng… là điều kiện tiên quyết mà tất cả các doanh nghiệp dù mới thành lập hay đã thành lập lâu năm đều cần phải thực hiện. Bên cạnh đó, doanh nghiệp muốn mở rộng thị trường sang đâu thì nên lập tức tiến hành đăng ký bảo hộ nhãn hiệu tại quốc gia đó, đừng để đến lúc “mất bò mới lo làm chuồng”.
Cho đến khi có tranh chấp liên quan xảy ra, điều đầu tiên các doanh nghiệp cần là chứng minh nhãn hiệu, tài sản trí tuệ thuộc quyền sở hữu. Nếu doanh nghiệp không tiến hành đăng ký bảo hộ, xác lập quyền sở hữu đối với tài sản trí tuệ của mình thì hoàn toàn không có cơ sở để yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết và bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.
– Thứ hai, chuẩn bị sẵn sàng và có kiến thức trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ
Nhiều chuyên gia đánh giá các doanh nghiệp Việt hiện còn rất mơ hồ về sở hữu trí tuệ, văn hóa tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ vẫn còn thấp. Thậm chí, có rất nhiều doanh nghiệp không nắm rõ các quy định pháp luật về sở hữu trí tuệ hiện hành.
Do đó, việc nắm vững kiến thức về sở hữu trí tuệ không chỉ ở tại Việt Nam mà còn cả quy định tại từng nước sở tại; sẽ giúp doanh nghiệp tiến xa hơn không chỉ trong nước và còn vươn xa thị trường quốc tế.
Chỉ có như vậy, lúc xảy ra tranh chấp, doanh nghiệp sẽ có sự chủ động và xử lý thông minh trong việc bảo vệ quyền lợi liên quan cũng như uy tín với khách hàng.
– Thứ ba, nâng cao chiến dịch marketing cho sản phẩm và doanh nghiệp
Đề ra chiến lược thúc đẩy xúc tiến cho sản phẩm mang nhãn hiệu ra thị trường quốc tế một cách thông minh.
Như vậy, khi chúng ta bảo hộ nhãn hiệu, sẽ thấy được lợi ích của nó trong việc quảng bá sản phẩm của mình, đó là điểm phân biệt lớn nhất với các sản phẩm cùng loại, đồng thời cũng cho người dùng biết đâu là sản phẩm của công ty mình, đâu là hàng giả hàng nhái.
– Thứ tư, nên tiết kiệm nguồn lực
Cụ thể, khi kiện tụng xảy ra, cái giá phải trả không chỉ là tiền, mà còn là thời gian, sức lực, tâm trí, cơ hội kinh doanh, uy tín…
Chính vì vậy, hãy tránh xa những tranh chấp mà mình có thể dự liệu và kiểm soát được, khi mà chúng ta là những nhà khởi nghiệp đang luôn ở thế thiếu thốn nguồn lực cho dự án của mình.
– Bên cạnh việc đăng ký sở hữu trí tuệ, các doanh nghiệp cũng cần có quan hệ với những cơ quan nhà nước hoạt động trong lĩnh vực thương hiệu.
– Ngoài ra, doanh nghiệp cần có sự liên kết với những tổ chức có thể hỗ trợ mình như các hiệp hội doanh nghiệp, các hội ngành nghề, câu lạc bộ doanh nghiệp,…
⇨ Vì vậy, việc đăng ký quyền sở hữu trí tuệ là vô cùng quan trọng, giúp khách hàng phân biệt được các nhãn hiệu với nhau. Khi nhãn hiệu đã được đăng ký tức là đã được Cơ quan có thẩm quyền trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ công nhận bảo hộ, thì trong mọi trường hợp, nếu có nhãn hiệu nào trùng hoặc tương tự sẽ bị coi là có hành vi xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp. Chỉ khi bảo vệ được quyền và lợi ích của các doanh nghiệp, thì xã hội mới ổn định và ngày càng phát triển, xúc tiến thương mại giữa các quốc gia mới ổn định hơn.
Rút kinh nghiệm và học hỏi từ vụ tranh chấp thương hiệu ra thị trường quốc tế, Riway hy vọng rằng các doanh nghiệp hãy hành động đúng đắn ngay từ bây giờ để thương hiệu Việt Nam khi bước ra thế giới sẽ được bảo hộ một cách hợp pháp và đầy đủ, tránh gặp phải tình cảnh “có không giữ, mất đừng tìm” như các thương hiệu đi trước!
>>> Xem thêm tại video dưới đây:
Nếu bạn cần Tư vấn hoặc Hỗ trợ Dịch vụ trọn gói, vui lòng liên hệ với Riway thông qua các kênh sau:
-
- Số điện thoại: 0962.605.360 (có thể nhắn trên Zalo)
- Đến trực tiếp tại Văn phòng: Tầng 3, Toà nhà TSA, 169/1 Võ Thị Sáu, phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh.
- Hoặc bạn BẤM VÀO ĐÂY để điền thông tin, Riway sẽ gọi lại cho bạn nhé!
